Het verhaal  van de Tuin van Jonker kan beschouwd worden als een jarenlange opeenstapeling van “fouten”, waar we de malversaties, wetsovertredingen en vertelde leugens dan gemakshalve ook maar even onder zullen scharen…

De “fouten” volgden elkaar op in doorzichtige pogingen te verhullen dat eerdere “fouten” gemaakt zouden zijn. Kinderachtig, is de meest eufimistische kwalificatie die zich opdringt aan een lezer van de honderden pagina’s correspondentie die in dit dossier openbaar is gemaakt. En ergere kwalificaties zijn toe te dichten aan de mogelijk honderden pagina’s die ten onrechte (nog) niet openbaar zijn.

De betekenis van het spreekwoord “beter ten halve gekeerd, dan ten hele verdwaald,” schijnt bij de ambtenarij en de wethouder van destijds niet feilloos bekend te zijn. Eenmaal gedwaald wordt stelselmatig tegen beter weten in volgehouden dat men ondanks alle schijn, toch best op de goede weg is… net zolang tot men ergens komt waarvan men beweert dat de weg ernaar toe  geen schoonheidsprijs verdient, maar dat men toch “naar eer en geweten” een acceptabele eindsituatie heeft bereikt.

Fouten kun je herstellen… Liefst zo vroegtijdige mogelijk, en dan in één keer goed. Wat had de gemeente anders kunnen doen? Het festijn van de gemiste kansen, niet uitputtend, wel chronologisch:

• 2000-2001: buurtgesprekken over mogelijke verkaveling. Diverse voorstellen komen op tafel. Strakke afspraken en dossieropvolging hadden latere illegale annexaties kunnen voorkomen.
• Periode 2002-2007: Uitblijven van gemeentelijk initiatief nodigen uit tot annexaties en dumpen afval. Medio 2005 pakken bewoners Kamperzijstraat 5 een paar meter “veranda”. Door periodieke betrokkenheid en met duidelijk aanwezigheid van handhavers had dit voorkomen kunnen worden.
• Mei 2007: Ontwikkeling van het terrein staat weer in de picture. De gemeente het woekergroen en de bomen snoeien. Twee wethouders met hun gevolg op bezoek. De veranda haalt zelfs de krant (zie helemaal onder). Ze hebben het gezien: de gemeente had eerste annexatie kunnen aanpakken.
  
• 2008-2010: voorbereidende acties vinden plaats voor de aanleg van een park. Gemeente, en wel ambtenaren die later ook betrokken zouden zijn bij deze zaak, waarschijnlijk al Roland Schreuder en in ieder geval Anouk Stilma, waren volgens afspraken verantwoordelijk voor het ontruimen van het terrein en omwonenden aanschrijven. Zorgvuldige opvolging had kunnen voorkomen.
• Zomer 2010: het stel aan de Kamperzijstraat 5 stuurt de eerste brief over een mogelijke verjaring. Verschillende acties waren mogelijk geweest om ellende in de toekomst te voorkomen (onduidelijk uit het dossier is wat er daadwerkelijk is gebeurd):
  • Uitzoeken hoe het zit met luchtfoto’s of dossier onderzoek of simpelweg collega’s of omwonenden te vragen. En dan:
    • Verjaring stuiten (de juriste had het al opgezocht) en alsnog sommeren tot ontruiming
    • In overleg met omwonenden over oplossing, c.q. inbrengen bij buurtvergaderingen over ontwerp
• Januari 2011, Gemeente (Stiemer en collega) bezoekt de Kamperzijstraat 5 en verricht een meting en maakt foto’s. Opvolging is onduidelijk. Alsnog toetsen of inbrengen bij de buurtsessies voor ontwerp tuin, was natuurlijk wel zo netjes geweest.
• Januari 2011-juni 2012: onduidelijk wat er gebeurt. Ondertussen had de gemeente alle gelegenheid om voornoemde acties gewoon alsnog uit te voeren.
• Juni 2012: Kamperzijstraat 5 vraagt: hoe verder? Ondertussen is het ontwerp definitief. Was de gemeente dit geval echt vergeten? Hadden Ymere en Anouks Stilma dit projectrisico gewoon laten sloffen? In ieder geval nogmaals een goede gelegenheid om voornoemde acties uit te voeren.
• Najaar 2012: Kamperzijstraat 5 komt met nieuwe, tegenstrijdige verklaring. Scherp lezen had de twijfel moeten doen oproepen. Gemeentelijke juriste Molenkamp geeft hoe dan ook haar advies, maar komt er opeens achter dat het niet gaat om een collega.  De frauduleuze opzet is in de maak; zelfs (of juist?) ook als het ging om een collega had ze hier op terug moeten komen. 
• November 2012: tuinarchitecte krijgt opdracht de tuin aan te passen. De buurt of tenminste de omwonenden hadden geraadpleegd kunnen worden.
• December 2012: de valse getuigenverklaringen bereiken de juriste. Alsnog de mogelijkheid te checken. Gebruikelijke procedure om de luchtfoto’s of het dossier te checken had nu al twee jaar plaats kunnen vinden en tot corrigerende actie kunnen leiden.
• Januari-april 2013: De juriste stelt de verklaring geen bezwaar op: als de afmetingen waren getoetst met de eerdere meting (en foto’s) had tenminste de meest recente uitbreiding (van april 2013) kunnen worden voorkomen.
• Mei-juni 2013: meldingen uit de buurt, niet alleen de onrechtmatige aanwezigheid, maar vooral ook naar aanleiding van recente vergroting door stel van de Kamperzijstraat 5 zelf. In plaats van wegwuiven, had dit natuurlijk een serieuze opvolging verdient, bijvoorbeeld door:
  • Vaststellen van de feiten.
  • Serieuze bepaling van de juridische positie. (Het is dus aan te pakken!)
  • Wat gaan we doen: inkeergesprek en eventueel juridische acties, of alsnog met omwonenden in gesprek over verkoop?
  • Meest recente uitbreiding -onder ieders ogen- in ieder geval aanpakken!
  • Plan trekken voor opvolging, terugkoppeling aan melders en strak uitvoeren wegens haast (ontwikkeling van de tuin door Ymere).
• Juli- augustus 2013: omwonenden vragen hoe het zit en dringen aan op actie. Gemeente vertelt het “leugen” -want misschien dachten ze dat het waar was?- over “fout van de makelaar”. Er wordt gesproken met Molenkamp, zij verzwijgt haar rol en wekt de indruk dat de gemeente dit juridisch gaat aanpakken. Constructiever zou zijn geweest:
  • Vertellen van de geconstrueerde verjaring en dat dit inderdaad niet kan.
  • Vertellen dat en graag ook waarom je aan de verjaring hebt meegewerkt en dat je dat nooit zo had mogen doen.
  • De zaak uitzoeken en opvolgen: inkeergesprek en eventueel juridische acties, of alsnog met omwonenden in gesprek.
  • Of gewoon zeggen dat het je geen lor kan schelen en je er niets mee gaat doen, in plaats van de indruk wekken dat je er mee bezig bent.
• September 2013-heden: WOB-verzoek(en). Draaien, traineren, wegmoffelen, procedures niet volgen, toezeggingen niet nakomen… Behalve de communicatieve aspecten… Neem de Wet op Openbaarheid van Bestuur serieus, ook als je deze niet kan gebruiken om “fouten” te verbergen! Beken dat het niet goed was en dat je eerder hebt gelogen/verzwegen en gelijk de stukken sturen die je hebt, in plaats van te vertragen, achter te houden en de verzoeker te bezwaren  met bezwaar- en beroepsprocedures. En als je –zeker als leidinggevende- ziet dat een collega of medewerker informatie achterhoudt, spreek hem er op aan. Als de verzoeker je er op wijst dat je informatie niet hebt gegeven, lever deze dan aan, in plaats van dat je hem er juridisch werk van laat maken.
• Oktober 2013: er wordt land aangeboden door medewerker Vastgoed Roland Schreuder. Hij probeert heimelijk het ontwerp aan te passen op een manier waarop het logisch moet lijken voor andere omwonenden dat dit land wordt verkocht. De poging is allicht bedoeld om het lopende WOB-verzoek af te kopen met deze “gunst”. Maar beter was geweest dat niet heimelijk te doen. Bekijk en beoordeel de situatie goed en ga met álle belanghebbenden in gesprek. doe het transparant met dekking van degene die mogen besluiten. Wel zo netjes en voorkomt problemen met anderen.
• November-januari 2013 Wethouder Cassee wordt op de zaak gewezen en het gedrag van zijn ambtenaren. Cassee probeert nu op basis van zijn gezag de eerdere “ambtelijke oplossing” door te drukken. Twee dingen kunnen beter:
  • Probeer niet alleen een oplossing te vinden voor het probleem van de klager, maar neem de klachten serieus en treedt op tegen “fouten” van de ambtenaren.
  • Probeer niet alleen een oplossing te fixen voor de klager.Bekijk en beoordeel de situatie en ga met álle belanghebbenden in gesprek.
• Februari-maart 2014: Oplossing gaat mis bij gebrek aan afstemming en kennis van het gebied. Dat had voorkomen kunnen worden door iemand even langs te sturen en te laten kijken hoe het er ter plekke nou precies uitziet. Hoe dan ook, zeg geen dingen toe, die je niet doet. Als je een inkeergesprek geen goed idee vindt, leg dan dat uit, of vertel dat tenminste. Doe niet net alsof je een feitenrelaas opstelt, terwijl de feiten je niet interesseren. Doe niet alsof je juridisch advies is ingewonnen, terwijl dat niet zo is. Doe niet net alsof anderen met een oplossing kwamen, terwijl je een eigen idee doordrukt. En misschien nog beter; als je per se tot een bepaalde inrichting wil komen met behoud van de tuin voor de oplichters, leg dat dan uit (als je het kan) en ga met alle omwonenden daarover in gesprek (dialoog in plaats van dictaat!), in plaats van een idee door te drukken dat zelfs de oplichters niet wilden.
• April 2014: Volgens Cassee zou de grondoverdracht onherroepelijk zijn. Een advies van de stadsadvocaat zou dat doen uitwijzen. Een afspraak wordt gemaakt om er nader over te spreken. Het blijkt niet waar te zijn, ondanks herhaaldelijk aandringen werkt de stadsadvocaat niet volledig mee aan de valse voorstelling van zaken en er wordt nooit op teruggekomen. Dat kan beter…Zeg tenminste sorry en leg uit dat het niet goed was dat je mensen probeerde te manipuleren (of lieg nog maar eens een keer dat je echt dacht dat het juridisch niet aan te pakken was) en ga alsnog in gesprek.
• Mei-juni 2014: Kamperzijstraat 5 wil niet meewerken aan de door gemeente bedachte oplossing en ondanks de juridische onherroepelijk gaat, gaat de gemeente -of liever het door hen ingehuurde advocatenkantoor- nu wel uitzoeken wat de feiten zijn en dreigen met dagvaarden. Dat had natuurlijk ook een jaar eerder kunnen gebeuren, en als je toch bezig bent, kun je ook de optie onderzoeken om de oplichters tot volledige teruggave te bewegen. (Anderen zitten niet per se op gratis land te wachten, wat is goedkoper voor de gemeente?) En laat tenminste even weten aan andere omwonenden waar je mee bezig bent en waarom het nu wel kan, al betekent dat dat je weer een “fout” moet toegeven..
• Zomer 2014: de ombudsman -al gaat hij er erg gemakkelijk in mee- wordt met een kluitje het riet in gestuurd. Er wordt net gedaan alsof de tijdelijke onbeschikbaarheid van luchtfoto’s begin 2013 een toetsing onmogelijk heeft gemaakt. Over andere zaken zoals de moeizame beantwoordingen van WOB-verzoeken, het niet beantwoorden van vragen, en  een eerdere pogingen om stukjes grond er door te rommelen, wordt niet gerept. De framing lijkt hier weliswaar het gewenste effect te hebben gesorteerd voor Jelle van Wier, afdelingshoofd. Of het beter was geweest waarheidsgetrouw te antwoorden, zal allicht de naaste toekomst uitwijzen. Nochtans zou normaliter een valse voorstelling van zaken geven aan een instituut als de Nationale Ombudsman af te raden moeten zijn!
• Najaar 2014: een van de omwonenden stuurt goed gemotiveerde en onderbouwde klachten in waaronder meldingen van integriteitsschendingen van ambtenaren die zelfs de gemeentesecretaris als “zeer ernstig” duidt. Als je het echt ernstig vindt, dan is een serieus onderzoek naar de klachten toch op z’n plaats? Enige inhoudelijke studie lijkt had hier toch moeten gebeuren, in plaats van de feiten weg te wuiven en het dossier te sluiten. (Hoe zulk gedrag te duiden?)

De grootste gemiste kansen als het gaat om de illegale grondannexatie? In ieder geval had van de eerste onmiskenbare bekendheid met de aanwezigheid van het bestaan van de annexatie, in de zomer 2010 tot aan april 2013 -toen de formele medewerking werd getekend-, de gemeente de volgende twee simpele acties kunnen uitvoeren:

1. Toetsing op waarheid van de claim: wat zijn de feiten? Wat was er 20 jaar geleden? Wie bij de gemeente weet ervan? Wat zit er in het dossier? Wat zeggen andere omwonenden? Wat laten de foto’s zien? Wat zegt de vorige huurder van het terrein? De vorige bewoners van het huis? Het opzoeken van de situatieschetsen met de kassen van Jonker of het opvragen van de luchtfoto uit 1998; een van deze twee acties had al volstaan om de kern van de waarheidsvinding boven water te krijgen.
2. Om dan een keuze te maken: handhaven of echt legaliseren? Wat is de impact op het ontwerp en de omwonenden? Hoe ziet het er straks uit? Hoe krijgen we een prettige ruimtelijke ordening, in plaats van een puist? De aanleg van de tuin was nog nauwelijks begonnen. En de praktijk met de stadsadvocaat wijst uit dat de zaak in een maand of twee onder dreiging van juridische stappen, goed oplosbaar was. Maar ook het geval gewoon ter bespreking voorleggen bij of via de buurtavonden. Indien dit tot een oplossing met omwonenden had geleid, hadden de eventuele aanpassingen goed meegenomen kunnen worden in het definitieve ontwerp. Het is best waarschijnlijk dat het zo tot ongeveer een zelfde oplossing was gekomen, maar nu met instemming en participatie van omwonenden en dit had het de gemeente -want normale verkoop van de grond- ook nog geld kunnen opleveren!

De “oplossing” die uiteindelijk is gerealiseerd ter plekke is op zich wat ruimtelijke ordening betreft misschien helemaal zo gek nog niet. Een rechte lijn in  de erfgrens, een illegale annexatie is gelegaliseerd en dat kon uiteindelijk met een -zij het geforceerd om niet te zeggen gechanteerd- goed bevinden van de omwonenden en binnen het bestemmingsplan. Uiteraard had de grond ook verkocht kunnen worden, zoals bijvoorbeeld elders in Haarlem of zelfs 100 meter verder in de wijk (Van Marumstraat). Dat was in ieder geval behoorlijk geweest vanuit het gelijkheidsprincipe. Waarom krijgt de ene Haarlemmer gratis grond en de andere niet? Ja het geval is net even iets anders maar niet uit te leggen. Zoiets als: omdat de ander illegaal heeft geannexeerd en daar met hulp van de gemeente een frauduleuze eigendomsakte over heeft laten opstellen?

En het was natuurlijk veel handiger en fatsoenlijker geweest de verkaveling van te voren mee te nemen in de besprekingen met omwonenden over het ontwerp van de Tuin van Jonker. Waarom hebben Ymere en de gebiedsverbinder van de gemeente die hier uitstekend van op de hoogte waren hier niets mee gedaan? Toch een projectrisico dat niet veronachtzaamd kon worden? En daarenboven was het hier zwijgend in meegaan niet bijster sociaal en respectvol, zowel naar de buurt als naar de tuinarchitect; hoe kom je erbij om eerst een ontwerp af te spreken en door het stadsbestuur goed te laten keuren om dat achteraf te vernachelen door dan pas het privétuintje in het ontwerp te frutselen dat behoorlijke impact heeft op ontwerp en andere omwonenden? En waarom achteraf dan een onzin verhaal ophangen over een fout van de makelaar, in plaats van te zeggen: ok, niet zo slim van ons, we zijn betrapt, we zijn ons boekje te buiten gegaan. Dit was kortzichtig en vals van ons. Hoe kunnen we het goed maken?

Al met al behoort de ambtenarij met het behartigen van de publieke zaak de burgerij te dienen. Een gemeenschap is uiteindelijk niet meer dan een collectief van individuen met verschillende belangen die prettig proberen samen te leven. De gemeente als instituut dient daar haar verantwoordelijkheid te pakken, aan de hand van regels en wetten te handhaven en een bemiddelende en regisserende rol te nemen bij ontwikkelingen en conflicten. Door objectief en dienstbaar te blijven aan de collectieve, publieke zaak, vermijdt de ambtenaar onnodige inbreuk op de privésfeer van de burgers (of zij nu kwaadwillend zijn of rechtsschapen).  Inmenging in privélevens, zowel op positieve manier als op negatieve… dat is hier faliekant mis gegaan. De een iets “gunnen” op oneigenlijke gronden (was het misplaatste prestatiedrang?), meewerken aan fraude ten koste van de gemeenschap zonder rekenschap te geven van de gevolgen voor anderen, dat kan niet. De onwil hier tegen op te treden als anderen je op de feiten wijzen, de tegenwerking, leugen, bedrog en verrommeling van procedures waarmee je anderen dan bezwaart, dat kan al helemaal niet.

Bij de eerste meldingen dat hier iets mis was, had een goed feitelijk onderzoek en een open en eerlijke dialoog met de melders volstaan om deze zaak respectvol in een tijdsspanne van enkele maanden tot een goed einde te brengen. Dit had de gemeente veel geld en gedoe gescheeld. Maar belangrijker nog; de gevolgen voor omwonenden waren beperkt gebleven en zij hadden dan nu allicht nog enig vertrouwen gehad in hun lokale overheid.

Met onderstaand artikel van het Haarlems Dagblad van 9 mei 2007 besluiten we deze beschouwing. op de foto een van de omwonenden zitten op de toenmalige veranda achter Kamperzijstraat 5. “Het met elkaar leuk en leefbaar maken.” Daar zou de gemeente bij moeten helpen. Pak de regierol, in plaats van met gerommel de boel uit de klauwen te laten lopen (om na jaren gerotzooi de wethouder tenenkrommend hypocriet een geforceerde en onnodige oplossing van een onbetrouwbare wethouder te verkopen als juist het middel om deze doelstelling te bewerkstelligen).