Haarlem gaat fiscaal parkeren invoeren. Tenminste, dat is het plan van wethouder Sikkema. Fiscaal parkeren is modern en de Haarlemmer wil dat, zo luiden de sofismen. Hoe weet ze dat de Haarlemmer het wil? Welnu, ze spreekt zo af en toe met Haarlemmers die het allemaal prima vinden. En er zijn inspraaksessies georganiseerd en daarbij hebben veel mensen gezegd dat er best wel wat beter kan (bijvoorbeeld minder auto’s in hun straat).
Maar laat het helder zijn; de inspraak was alleen nodig uit oogpunt van draagvlakcreatie; want het plan stond op hoofdlijnen allang vast. Conform het coalitieakkoord was het op zich niet bedoeld om iets ten aanzien van parkeren te verbeteren, maar primaire doelstelling is en was simpelweg om een gat in de begroting te dekken. De invoering van fiscaal parkeren werd initieel zelfs aan de Haarlemmer verkocht onder het mom: er gaat niets veranderen! Maar Haarlem zou wel zogenaamd achterlopen qua parkeerbeleid, een modern parkeerbeleid zou noodzakelijk zijn. Wat is dan moderner als er niets gaat veranderen? Digitalisering werd daarbij aangevoerd als reden, onterecht de indruk wekkend dat dit niet al gebeurt of mogelijk zou zijn met het oude parkeerbeleid.
Men kan in menige C-zone al -heel modern en digitaal- betalen per telefoon met een parkingapp:
Natuurlijk heeft de wethouder -via haar ambtenaren- vele goede ideeën gehoord waar ze misschien wel wat mee gaat doen. Obligate prietpraat, lijkt het, geen voorbeeld werd genoemd, maar goed laten we haar het voordeel van de twijfel geven; misschien dat er voor de vorm een detail of twee nog zullen worden bijgesteld. Even goed; de ruggengraat van het nieuwe parkeerbeleid stond vast en staat vast: we gaan fiscaal parkeren. Dat is in de kern niet moderner, want belasting betaalt de Haarlemmer al eeuwen. En het is dus niet nodig voor digitalisering, want dat kan -en gebeurt al- met het huidige systemen. En de discussies over bezoekersschijven, staat er los van; dat kun je evengoed binnen het oude systeem voeren als het nieuwe. En ja, er zijn nu een aantal automaten in Haarlem die een chipknip-betaalsysteem kenden; dat systeem is nu achterhaald; die automaten wil je misschien eens upgraden met een contactloos-betalen-mogelijkheid… Maar een simpel bord met aanwijzingen neerzetten hoe men met telefoon kan betalen, lijkt vele malen makkelijker. Ok, als je dat moderniseren noemt… Het is misschien een voorwaarde voor fiscaal parkeren, maar binnen het huidige/oude regime kon het ook al.
Hoe komt de wethouder er dan bij om dit zo te doen? Welnu, gemeenten mochten vroeger parkeerboetes in eigen zak steken. Door verandering in wetgeving kan dat niet meer. Maar kijk, slimme juristen van een andere gemeente hadden er trucje voor bedacht: fiscaal parkeren. Als er nieuw parkeersysteem zou worden ingevoerd waarbij de automobilist gemeentelijke belasting zou betalen voor het gebruik van een parkeerplek, dan kan de gemeente bij fout parkeren belasting navorderen. Dus de foutparkeerder krijgt geen boete maar een naheffing. Daar is natuurlijk wel de invoering van dat nieuwe parkeersysteem voor nodig; kennelijk moet dat ook nog eens met meer en andere parkeermeters. En dat kost natuurlijk wel wat, dus ook daar moet weer dekking voor worden gezocht. Dus zal er ook een kleine prijsverhoging nodig zijn. Maar verder is het de bedoeling was dat de naheffingen ongeveer net zo veel gaan opleveren als vroeger de boetes, dus dat maakt voor de burger per saldo niet zoveel uit, alleen moet het nieuwe systeem daar boven op ook nog eens worden betaald. Volgens het coalitie-akkoord heten deze inkomstenverhogende maatregelen die voor de gemeenschap in totaliteit een lastenverzwaringen beteken, overigens “besparingen”.
(Terzijde, hierdoor onttrekt Haarlem zich natuurlijk aan een van de bedoelingen van de wetgever; namelijk de gemeenten de financiële stimulans te ontnemen hun handhavers targets mee te geven om overijverig te beboeten terwijl ze met deze impopulaire activiteiten vervreemd raakten van hun oorspronkelijke missie, namelijk te zorgen voor meer veiligheid op straat).
Prima doen, dus. Goed voor de financiën van Haarlem, we boete-ontwijken het rijk voor pakweg anderhalf miljoen, het kost enkel een extra investering in een nieuw systeem. Misschien niet echt goed rentmeesterschap, maar goed, in Haarlem staat het water financieel tot aan de lippen, en het rijk is heus niet zielig en pakt het geld vast wel weer op een andere manier bij u terug. Fiscaal parkeren dus, en voor de rest… verandert er niets?.
Maar wacht even, toch wel een even een dingetje! Fiscaal parkeren; dat vereist dat het voor een ieder vrij staat overal in een bepaald gebied te kunnen parkeren, mits hij maar gewoon zijn gemeentelijke belasting daarvoor betaalt. Vrijheid om overal te parkeren dus. Kan dat zomaar?
Situatie nu: Met het oude systeem is vaak maatwerk geleverd. Burgers hebben daar vergunningen, en voor bezoekers bestaat er een bezoekersregeling, en voor de middenstand zijn weer speciale tijdelijke parkeerplaatsen met parkeermeters ingevoerd waar cliënten tijdelijk kunnen staan, laden- en losssen plaatsen, blauwe zone’s, etc. Er zijn knelpunten, maar met het systeem kan behoorlijk goed afgestemd worden op de wensen van bewoners.
Situatie straks: met fiscaal parkeren lijkt dat maatwerk minder goed te leveren. Vergunningen afgeven kan nog steeds, maar bepaalde parkeerplekken bestemmen voor bepaalde belanghebbenden is moeilijker. Bezoekers van buiten kunnen straks overal hun auto kwijt -nou ja, als er plek is, het is nu vaak al erg druk. En kunnen bewoners van wijken in en rond de stad dan nog wel parkeren als ze ‘s avonds van hun werk komen?
Met fiscaal parkeren wordt dus een “financieel probleem” opgelost met een truc; naheffingen vervangen boetes. Maar een nieuw probleem ontstaat. Lokaal ongewenste verhogingen van parkeerdruk. Logisch, zeker in en rond het centrum en bij uitgaansgelegenheden.
Maar ja, fiscaal parkeren met het dogma dat dit 1,5 miljoen euro zou genereren, is inmiddels het doel geworden en niet meer een mogelijk middel om de stad te verbeteren. Dus dan geen herbezinning, maar de vlucht naar voren: we gaan ongewenste bijwerkingen te lijf met tariefsverhogingen. Want wat dacht je ervan als we de parkeertarieven op straat nu afschrikwekkend hoog maken? Dan gaan al die “parkeerders van buiten” liever naar de parkeergarages met wat minder hoge tarieven. Is dat zo? Met dit niet werkende beleid lijkt al de nodige ervaring opgedaan. En we gaan de bewoners van de wijken ook nog eens helpen; we maken de tarieven zo hoog, dat eigenlijk niemand meer op straat wil parkeren; iedereen lekker naar de parkeergarage. Gemiddeld staat er nog best vaak veel leeg; zeker op de maandagochtend. En grappig, we krijgen internationaal gelijk ook een primeur; de hoogste tarieven van Europa. Buitenkansje voor CityMarketing. Een stad die duurder is dan Londen, Parijs, Amsterdam, dat zal op menig buitenlands toerist indruk maken; het moet daar wel nog bijzonderder zijn !
Ho, ho, ho…. Maar wacht eens even…Even terug. Om de parkeerdruk te verminderen zouden de parkeertarieven op straat toch zo hoog gemaakt worden dat niemand daar meer zou willen parkeren? Valt er dan nog wel genoeg na te heffen voor die anderhalf miljoen? Als bijna niemand meer parkeert, hoe kun je ze dan bekeuren na-be-heffen?
Of gaat er dan gecompenseerd worden met de hogere inkomsten van de parkeergarages? Maar dan zou je toch net zo goed niet fiscaal parkeren hoeven in te voeren; dan kun je toch ook gewoon de bizarre prijsverhoging van op straat parkeren doorvoeren? Of verbied het op straat parkeren helemaal; nog meer effect! Of misschien heeft zelfs -gezien de relatieve leegstand in de garages- een prijsverlaging van de parkeergarages een groter effect?
En als je dan als wethouder te weinig binnenkrijgt, ga je daarop de prijzen van de parkeergarage weer verhogen? Om weer meer “belastingparkeerders” op straat te krijgen om ze te kunnen beboeten belasten? Nee toch, dan herstel je misschien wel globaal de oude parkeerdruk, maar krijg je lokaal weer problemen en een flinke deuk in je geloofwaardigheid… Dan heb je dus uiteindelijk gewoon ordinaire, algehele tariefsverhoging doorgevoerd.
Maar ho, wacht eens even. Kiezen mensen met auto’s vaak gewoon voor gemak, snelheid, toegankelijkheid? Blijven ze dan niet liever weg? Prijzen hoger dan Amsterdam? Waarom dan niet naar Amsterdam (gewoon voor de deur parkeren)? Of Heemstede (gezelligste winkelstraat van Nederland 2014, ook met de auto voor de winkel), Hoofddorp (Op het Raadhuisplein parkeert u voor 45cent per uur) , Amstelveen (vlak langs de A9), Sugar City (gratis parkeren?) Wat als straks meer mensen wegblijven? Een wethouder van GroenLinks zal ongetwijfeld met een Pavlov-reflex de OV-cijfers induiken. En die zullen allicht iets toegenomen zijn, maar hoe staat het dan met haar anderhalf miljoen aan parkeer-“bezuinigingen”. Laat ze die dan los?
Het is ondertussen wel duidelijk. We gaan op avontuur met een wethouder die het ook allemaal niet zo goed weet. Dit wordt ingegeven coalitie-opdracht om 1,5 miljoen extra te genereren op parkeren. Hierdoor wordt de parkeerbalans in de stad die berust op een systeem dat nu al knelpunten kent, maar op hoofdlijnen best aardig werkt, verstoord. De gemeente moet dan opnieuw op zoek naar een juiste balans in de straten en garages en tussen de verschillende inkomensstromen gegenereerd uit parkeren en de sanctionering van “fout parkeren”. De verschillende tarieven, en met name het verschil tussen op straat en in de parkeergarage parkeren, zijn dan de belangrijkste knoppen waar de wethouder aan kan draaien.
Een juiste instelling van deze knoppen zou 1,5 miljoen op moeten leveren en een geen onacceptabel verhogingen van parkeerdruk in woonwijken rond het centrum. Overall is ze misschien ook nog op zoek een reductie in het aantal auto’s. Niet een coalitiedoelstelling, in het programma staat “het aantal parkeerplaatsen kan gelijk blijven”, maar gezien de toegedichte “verdichtingsopgave” betekent het toch al snel een relatieve afname. En Collega Wethouder Ruimtelijke Ordening, Jeroen Van Spijk, fietst in Haarlem al schuimbekkend rond op zoek naar lege parkeerplekken die hij nog door bevriende projectontwikkelaars kan laten volplempen met woningbouw.) Laten we het samenvatten. Parkeren in Haarlem: ietsje minder en een stukje duurder, dat is het ingezette beleid.
Prijsverhoging lijkt een effectief middel om in ieder geval parkeerbewegingen te verminderen… Maar levert het ook meer op? Zoals alle benzinepomphouders in de grensstreken weten; ben je te duur, dan valt de omzet terug. Als je de prijsknop dan verder omhoog draait om het gebrek aan inkomsten te compenseren, dan gaat dat meestal niet goed.
Hebben we dat punt al bereikt? Het is moeilijk te zeggen. Als men de insprekers -burgers en middenstanders- op de inspreekavonden hoort, waarschijnlijk wel. Maar dan nog; auto’s zijn voor de meeste mensen geen luxe-product; iets waar ze het best zonder mee kan stellen. Bij luxeproducten neem je afscheid als je de prijs er niet meer voor wilt betalen. De meeste mensen nemen pas afscheid van hun auto als ze er niet meer voor kunnen betalen. Juist die mensen die hun auto’s als noodzakelijk ervaren, worden nu natuurlijk getrakteerd op hogere rekeningen (en zullen andere dingen moeten laten, zoals uitgaan, of luxe producten kopen bij de plaatselijke middenstand).
Dat zijn heus niet allemaal petrol heads met hobby-auto’s, maar merendeels gewone werkende mensen die -vaak naast een bakfiets of een ov-kaart- een auto nodig hebben, ouders met kinderen, bejaarden, mensen die slecht ter been zijn. Mensen die de auto niet kunnen missen zonder hun leven drastisch om te moeten gooien (andere tijden werken, kinderopvang, afhankelijk worden van anderen met auto’s etc.). Denk bijvoorbeeld ook eens aan de mantelzorger die tussen werk en boodschappen door heel even bij de apotheek medicatie moest halen voor zijn zieke moeder. Moeten dit soort mensen in dit soort gevallen nu juist gaan “pakken” om quotum aan boetes “belasting-naheffingen” halen?
Zelfs als de wethouder ook prijsverlagingen als een stuurinstrument ziet… Dan nog…
Hebben haar ambtenaren met beproefde, statistische modellen de effecten wel goed in kaart gebracht?
Of zijn we hier getuige van een sociaal experiment? Een experiment met mogelijk grote gevolgen op het welzijn van de inwoners van de gemeente en de werking van de gemeenschap.
Het goed voorspellen van de prijseffecten is bijna ondoenlijk, zeker met differentiatie naar de verschillende parkeersoorten en gebieden. De effecten van prijsveranderingen in een nieuw systeem is misschien nog wel lastiger. Als daar al iets over te zeggen valt op basis van ervaringen bij andere gemeenten, dan zullen dat algemeenheden betreffen die allicht niet voor een specifieke stad als Haarlem hoeven op te gaan. Het is schier onmogelijk dat de plannen van de wethouder worden onderbouwd door enig betrouwbaar rekenwerk! Kortom, het wordt experimenteren, en dat doe je normaliter het liefst met pilots, kleine afgebakende trajecten waarbij je snel kan ingrijpen als het misgaat. Waarbij je desgewenst terug kan vallen op een veilige situatie en waarbij je gaande weg uitkomsten leert voorspellen. Probeer het eerst eens in een modelwijk.
Maar nee, dat duurt natuurlijk te lang voor die anderhalf miljoen. Kortom, het nieuwe systeem zal pats-boem over de stad worden uitgerold, en daarna in de praktijk, proefondervindelijk, in een aantal stappen bijgesteld moeten worden. In een paar slagen totdat er een voor de meesten een acceptabel evenwicht is gevonden. De knoppen waar de wethouder aan draait? Het tarief van parkeren op straat en het tarief van parkeren in de garages.
Dat de wethouder met haar prijsstelling in een keer goed zit? Dat de negatieve effecten minimaal zijn en ze 1,5 miljoen ophaalt? Dat zou ongelooflijk zijn! Meer geluk dan wijsheid. Maar als er -laten we optimistisch zijn- drie aanpassingsslagen nodig zijn, dan zit je zo drie jaar verder. Hoeveel schade hebben de stad en haar inwoners en ondernemers er dan tussentijds onder geleden? Hoeveel ergernis is er veroorzaakt, ook bij de bezoekers aan de stad?
Hoeveel mensen zijn er dan verhuisd, hoeveel ondernemers de stad uit getrokken, hoeveel middenstanders heeft het over de kop geduwd, en hoeveel toeristen en dagjesmensen hebben dan gezworen Haarlem nooit meer te bezoeken?
Allicht is het een idee voor de wethouder om de situatie nu en de gevolgen ervan en de zorgen erover op de betrokken ministeries kenbaar te maken. Zou het niet mooi zijn als de betrokken overheidsinstellingen met aanpassing van wet- en regelgeving of met een andere verdeling van het gemeentefonds de inwoners van Haarlem veel ellende en de gemeenschap een lastenverzwaring kunnen besparen?
