Integriteit van bestuurders en ambtenaren is van groot belang. Dat wordt door zo’n beetje iedereen, en vermoedelijk zelfs ook door bestuurders van de gemeente Haarlem, onderschreven. Toch blijkt het in praktijk nogal eens te schorten aan hele simpele zaken die er toe moeten dienen dat de integriteit ook is gewaarborgd.
Integriteit is niet iets dat je er een beetje bijdoet, noch een optie voor een aantal items uit een á la carte menu. Het betreft een geheel aan concrete gedragsregels die door de Rijksoverheid wordt voorgeschreven en dat lokaal bij “implementatie” vaak van aanvullende procedures wordt voorzien.
De basisnormen vindt u alhier.
Een belangrijke onderdeel in de integriteitscodes betreft maatregelen die het onpartijdig handelen van bestuurder dan wel ambtenaar moeten bewerkstelligen. Een specifiek onderdeel ervan, dat we hier zullen uitlichten, betreft “relatiegeschenken”.
Voor ambtenaren geldt:
Hierbij wordt voorts indicatief een limietbedrag van €50,- genoemd.
Voor bestuurders zijn de eisen nog wat zwaarder. Daarbij wordt een registratie van de geschenken “aanbevolen”:
Dat roept natuurlijk de vraag op hoe het e.e.a. is geregeld bij de gemeente Haarlem. Die vraag is recent dan ook gesteld en terecht gekomen bij plaatsvervangend afdelingshoofd HRM. De vraagstelling was als volgt:
Is bij de gemeente inzichtelijk welke relatiegeschenken, dat in de breedste zin des woords, zich niet beperkende tot materiële goederen en geldelijke giften, maar ook reisjes, excursies, etentjes en andere diensten, zijn ontvangen door medewerkers (ambtenaren) en bestuurders (college van B&W)?
a. Zo ja, dan graag inzicht in alle geregistreerde relatiegeschenken over de jaren 2012, 2013, 2014 en het eerste helft van het jaar 2015
b. Zo nee, hoe wordt binnen de gemeente in dezen controle gehouden op een integere bedrijfsvoering?
Het antwoord was even simpel als ontluisterend: de gemeente heeft geen inzicht en oefent geen controle uit op de relatiegeschenken die bestuurders aannemen. Als een soort van excuus wordt vermeld dat het niet gebruikelijk is om relatiegeschenken aan te nemen.
Vraag a: nee hebben we niet.
Vraag b: eveneens ontwijkend beantwoord:
Ehm ja… Hoe weet de gemeente nu, als er niets wordt geregistreerd, of de nota ook wordt gevolgd?
Geïnteresseerd? De gedragscodes voor bestuurders en voor ambtenaren van de gemeente Haarlem vindt u hier:
Bijlage 1 gedragscode bestuurders Bijlage 2 gedragscode ambtenaren
Voor de ambtenaren geldt dat ze relatiegeschenken zouden moeten melden bij hun afdelingshoofd.
Regel is dat in alle gevallen ontvangen geschenken worden gemeld bij de direct leidinggevende en dat over geschenken die worden aangeboden, overleg wordt gepleegd met de leidinggevende. Geschenken die een waarde vertegenwoordigen van meer dan 50 EURO worden geweigerd en teruggezonden met een bedankbrief.
Vraag blijft natuurlijk nog steeds, hoe controleert de gemeente hier nu op? Een enkele steekproef van een controller, of een simpele bepaling over afdelingsrapportages zouden niet misstaan. Maar goed, laten we niet flauw doen, en er –ondanks opgedane ervaringen- nu eens wat naïef op vertrouwen dat de meeste afdelingshoofden hier adequaat op toezien.
Rest dan natuurlijk nog de vraag hoe het staat met de bestuurders. Daar gelden strengere eisen voor. Verbazingwekkend. Ten eerste lijkt het gezien de tekst helemaal niet zo ongebruikelijk om af en toe een geschenk aan te nemen:
Bestuurders krijgen regelmatig geschenken of faciliteiten aangeboden, waarbij het de intentie is om een goede relatie met de gemeente Haarlem te onderhouden. Daartoe behoren geschenken die bestuurders ontvangen in verband met hun optreden bij officiële gelegenheden én geschenken en faciliteiten die alleen zijdelings verband houden met de uitoefening van de functie.
Het is kennelijk dus helemaal niet zo uitzonderlijk… En wie regelmatig de krant leest, zal ook beamen dat burgemeester en wethouders wel vaker zaken als eerste exemplaren van boeken of gidsen in ontvangst nemen.
En ten tweede, nog wat gekker, er zou er dus wel degelijk een registratie moeten zijn:
Geschenken en giften, ontvangen uit hoofde van de functie of bij een officieel optreden namens het gemeentebestuur, worden aangemerkt als gemeente-eigendom en als zodanig gemeld aan de gemeentesecretaris. Daarop wordt een gemeentelijke bestemming voor het geschenk bepaald. Ook geschenken of giften die in het vooruitzicht worden gesteld,worden gemeld. De gemeentesecretaris is belast met de zorg voor de registratie van geschenken en giften.
Waarbij overigens wel een uitzondering wordt gemaakt voor geschenken die een waarde vertegenwoordigen kleiner dan €50. Een pennetje meenemen of een broodje kroket aannemen, mag een bestuurder altijd.
Hoe dan ook, het is tegenstrijdig met het antwoord van de gemeente. Geen register? Het kan niet natuurlijk beide waar zijn dat de gedragscodes worden gevolgd én dat er tegelijkertijd geen enkele registratie van geschenken plaats vindt.
Een gemeente als Almere doet het bijvoorbeeld geheel transparant voor de burgers. Waarom Haarlem niet?
Of nemen de Haarlemse bestuurders helemaal nooit iets aan dat meer dan €50 waar is?. Het is twijfelachtig, en minimaal een wat groter geschenk hadden we in een register terug moeten zien:
Vragen ter verduidelijking zijn inmiddels aan de gemeente gesteld. Mocht de gemeente met een nadere verklaring komen, dan leest u dat uiteraard hier.
Update: de burgemeester heeft er even over moeten nadenken maar na een kleine mailwisseling ons laten weten dat leden van het College van B&W nooit (meer) geschenken of diensten boven de €50 aan zullen nemen. Natuurlijk was de ambtsketting in de media dusdanig breed uitgemeten dat registratie aldaar niet nodig werd geacht. Hoe dan ook, de Haarlemse burger is gerust gesteld maar ziet nochtans graag een gedragscode-wijziging tegemoet.
