Aanstaande donderdag, 27 augustus staat een opmerkelijk item op de agenda van Commissie Bestuur: “Intern onderzoek Hof van Peltenburg”

Het betreft een van de zeldzame gevallen waarin het college van B&W uiteindelijk de schijn van “niets aan de hand” echt niet meer kon volhouden voor de raad. Een goede ontwikkeling: meldingen van mogelijke misstanden en misdragingen kunnen dus toch aanleiding geven tot enige interne reflectie! Maar betekent dit integriteitsonderzoek ook een kentering in de wegkijk- en goed-praatcultuur op het stadhuis?

Aanleiding voor dit alles was het uitgebreide speurwerk van “burgeractivist” Ralph Mooijekind. Directe vragen, uitgebreide schriftelijke verslagen vol van bewijslast, aandacht van de raad en het Haarlems Dagblad sorteerden aanvankelijk geen enkel effect. De “niets aan de hand, allemaal doorlopen”-houding van het college werd uiteindelijk doorbroken door massale media-aandacht voor een videoverslag over één van de geconstateerde misstanden.

Uit onderzoek van de heer Mooijekind en -evenals het feitenmateriaal bij de reacties van de gemeente- blijkt onomstotelijk:

1. Dat de bouwplaats van Dura Vermeer ten behoeve van de bouw als een straatafzetting is aangemerkt en daardoor –ten onrechte- in een lager precariotarief viel;
2. Dat hierover onderling overleg is geweest tussen ambtenaren van de gemeente Haarlem en betrokkenen van Dura Vermeer;
3. Dat Dura Vermeer op zoek was naar wegen om minder te betalen -overigens haar goed recht-, en dat de ambtenaren daar over mee speculeerden en een wegafzetting als goedkoper adviseerde;
4. Dat een ambtenaar, Rob van S., die gezien zijn functie, ervaringsniveau en coördinerende betrokkenheid van de hoed en de rand heeft moeten weten, heeft gevraagd de aanvraag niet volgens de gebruikelijke weg, maar via hem te laten lopen.Dit was de uiteindelijke afspraak (uit mail van Rob van S.):

Daarnaast is het zeer aannemelijk dat:

5. De voetgangers brug die op verzoek van de gemeente over de Zomervaart werd gelegd helemaal niet nodig was.
6. Dat de constatering dat de vergunningsverlening omtrent deze brug niet deugde, bewust onder het tapijt werd geveegd.

Uit aanvullend onderzoek blijkt:

7. Dat het niet of niet volledig of niet correct heffen van precario geldt voor veel meer projecten dan alleen het Hof van Peltenburg. Het de facto geven van dubieuze kortingen via deze en andere wegen aan grote projectontwikkelaars, blijkt eerder regel dan uitzondering.

Uit recent WOB-verzoek blijkt tevens:

8. Dat het klaarblijkelijk gebruikelijk is om precarioheffingen in te zetten als wisselgeld bij ambtelijke transacties van de afdeling Vastgoed. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het dossier inzake de Tuin van Jonker (niet dat dit de ergste is); uit de samenwerkingsovereenkomst –getekend door afdelingshoofd Vastgoed J. van Wier- uit oktober 2013:

Dit was onderdeel van een conceptovereenkomst die een van de medewerkers van afdeling vastgoed had uitonderhandeld:

De deal is op zich misschien niet onredelijk, maar het behoort niet tot de bevoegdheden van ambtenaren om op eigen initiatief precariovrijstelling te geven. Ook wordt hierbij natuurlijk roofbouw gepleegd op toekomstige inkomstenbronnen van gemeente Haarlem; indien de Tuin van Jonker geen blijvertje wordt, dan heeft Ymere eerste recht van koop en mag zij de bijna 2 ton projectontwikkelingskosten aftrekken van de geldende grondprijs van 1 ton; kortom de grond is met de inrichting feitelijk al weggegeven. (Enige mogelijke ontsnapping voor de gemeente zit in het niet verlengen van het contract.)

Als het gaat om de “precariodeal” van Peltenburg, bevestigen ook de stukken aangeleverd door de gemeente dat het hier geen zuivere koffie betreft. Toch staan veel van de conclusies en achteraf- verklaringen haaks op de aangeleverde stukken. Hoe kun je bijvoorbeeld op het ene moment net doen alsof het een soort advies betreft terwijl er toch duidelijk sprake is een afspraak?

Let ook eens op de listige formuleringen:” Er is geen bestuurlijke afspraak gemaakt met Dura Vermeer waarbij zij door de gemeente aangeslagen zouden worden voor precario voor ‘afsluiten van de weg’ in plaats van ‘innemen openbare grond’. Om zodoende veel minder te betalen.” Ja, dat zal wel kloppen, maar er was wel een afspraak en dat was dan een ambtelijke.  Het college of opstellend ambtenaar kan men dus niet betichten van letterlijk leugen; natuurlijk wel van een valse voorstelling van zaken.

Gemeente Haarlemmermeer, die overigens in -tegenstelling tot gemeente Haarlem- integriteitscoördinatoren kent, heeft in eerder stadium al -zonder gesputter en gedoe in de raad- onderzoek gedaan naar dit geval omdat de onderhavig ambtenaar Rob van S. nu bij hen werkt. Vraag is hoe zorgvuldig het onderzoek is gedaan en of ze de kwestie helemaal goed begrepen hebben, want de uitkomst is uiterst merkwaardig. (De aandacht zal wel bij een andere zaak hebben gelegen.)

De onbevredigende conclusie is dat de hoofdverdachte Rob van. S. niet schuldig geacht wordt aan integriteitsschendingen omdat hij deze slechts coördineerde. De verantwoordelijkheid tot het verlenen van de vergunningen -en daarmee dus de schuld- ligt volgens de onderzoekers bij ambtenaren van de achterliggende vakafdelingen:

Wat feitelijk wordt gezegd is dat iemand die meehelpt aan een valse voorstelling van zaken en daar een afspraak met een klant over maakt, hetgeen de facto resulteert in fraude, geen integriteitsschending begaat. Dat is wel erg makkelijk. Als een PGB-adviseur met valse voorstellingen van zaken een te veel aan PGB-budget aanvraagt, ligt de schuld dan ook bij overheidsinstelling die het geld overmaakt? Nee, toch? En het lijkt ook flauw om de zorgbehoevende ervan de schuld te geven, ofschoon hij zijn handtekening onder een valse verklaring zet.

Daarbij moet opgemerkt worden dat betreffende ambtenaar al ruim 20 jaar bij de gemeente werkte in soortgelijke functies; dat het lijkt onwaarschijnlijk dat hij hier zou kunnen hebben gedacht dat drie jaar straatafzetting een gebruikelijke optie is voor het goedkoper creëren van een bouwplaats.

En dan natuurlijk de lezing van de gemeente Haarlem.  Volgens de eerste reacties zou het gaan om een misverstand  in de communicatie tussen verschillende afdelingen. Daarnaast worden argumenten aangevoerd zoals dat het toen zo slecht zou gaan in de bouw (dat begon misschien net een beetje te spelen, maar is een vreemde opgave van reden voor het geven van oneigenlijke overheidssteun langs de precarioweg) en dat Dura Vermeer als tegenprestatie de weg zou herbestraten:

Het heeft er door dit soort passages alle schijn van dat het college hiermee achteraf probeert het gebeurde goed te praten maar impliciet ook als misstand toegeeft. (Nee, ik ben niet te laat van huis vertrokken, maar het verkeerslicht stond op rood en de brug was ook open).

Op aandringen van de raad volgde een intern onderzoek en de belofte om te proberen achteraf alsnog precario te heffen. Het onderzoek werd uitgevoerd door twee ambtenaren uit de concern-staf onder aansturing van de loco-gemeente-secretaris.

Zou dit interne onderzoek dat wat meer kunnen verklaren?

In eerste instantie niet, de jager wilde een beer schieten maar vond de beren-afschiet-vergunning wat duur. De jachtopzichter “adviseerde” daarop zonder kennelijke relevantie (?) dat een visvergunning goedkoper is dan die voor een beer. Ja, wel iets met voorwaarden, maar goed, wat nou als een beer in het water zwemt?

Opmerkelijk is dat er niet meer wordt gerefereerd aan de ambtelijke afspraak, maar er nu wordt gedaan alsof het een advies betreft over mogelijke tarieven. En, oh, ja, de jachtopzichter heeft nog wel duidelijk erbij gezegd dat de beer dan toch echt op een vis moet lijken:

Dat de vergunningsaanvraag via dezelfde jachtopzichter liep zou moeten lopen was natuurlijk slechts uit praktisch oogpunt… want deze kende immers de onrechtmatige afspraak.. eh nee, de plannen en de situatie, of nee, ja de interne procedurele wegen. (De gebruikelijke weg is ook veel te moeilijk voor een partij als Dura Vermeer?)

Tja, en toen kwam de aanvraag met referentie aan de afspraak en de bouwplannen…  En toen heeft de jachtopzichter dus even weggekeken dacht de opvolger van de jachtopzichter aan wie het dossier met afspraak was overgedragen, dat is gewoon een eerste aanvraagje, dat gaat over iets anders, de echte komt nog:

Daarbij kan men zich afvragen hoe normaal het is dat er niet even kritisch wordt gekeken naar wegafzettingen van meerdere jaren in geval van grote bouwprojecten. (Waarom wegen afzetten rond een gepland nieuw gebouwencomplex? Misschien een idee om eens even goed de bijlagen te bestuderen en wat vragen te stellen?)

Verder wordt gesteld dat de tegenprestatie van het netjes achter laten van het wegdek altijd geldt in voorkomende gevallen. Het klopt dat het tot de reguliere verordeningen behoort; het is dan ook zeer verbazingwekkend dat dit onnodig als tegenprestatie genoemd werd, en niet als normale voorwaarden bij de verlening en bij de eerste analyse. Maar goed voordat u kritisch wordt op wat hier gebeurt, een onnodige herbestratingsgunning die even kostenvrij in de mik van een aannemer wordt geschoven, geloof ons het speelde hoegenaamd geen rol.

Waarom eigenlijk noemen dat het 38.000 euro heeft gekost? Het staat er toch los van, het is geen tegenprestatie (ofschoon uit de bewoordingen van Dura Vermeer blijkt dat ze het daar toch wat anders hebben begrepen)…

En wat betreft het alsnog in rekening brengen… We zijn bang dat Dura Vermeer uit de school klapt voor de rechter en toch bewijst dat de evidente afspraak hard is gemaakt inclusief de genoemde tegenprestaties… Ehm, daar komen we later op terug.

Waarmee het duidelijk mag zijn dat Dura Vermeer hiermee de dans ontspringt.

En zo is met een goedkope visvergunning een beer geschoten. De jachtopzieners stonden erbij en keken ernaar. Hihi hahaha.

Met het onderzoek van de gemeente zijn we niets opgeschoten. De status van deze zaak laat zich nog steeds als volgt omschrijven:
Totaal onbevredigend, want… Het heeft niettegenstaande de onderzoeken, de halfslachtige toelichtingen en excuses en toezeggingen op verbeteringen in de toekomst, er nog steeds meer dan schijn van dat hier gezamenlijk een frauduleuze constructie is opgezet, afgesproken en gestand gehouden. En hoe het ook went of keert, er is in de keten sprake van fraude bij minimaal één partij. Het onderzoek had in moeten gaan of verklaringen moeten bieden voor de volgende punten:

1. Dura Vermeer heeft blijkens het verhaal van advisering en referentie aan de voorwaarden van de gemeente ondanks aangetoonde kennis van hoe het hoort en moet, een vergunning voor een straatafzetting aangevraagd en daar -wetende dat het zo goedkoper is- een bouwplaats van gemaakt. Feitelijk verwijt de gemeente Dura Vermeer fraude. Dat is het resultaat van het schoon pleiten van de eigen ambtenaren. Opmerkelijk en zeer merkwaardig is dat de gemeente dit niet expliciet maakt en niet wil/kan naheffen.
2. De coördinerend ambtenaar heeft op zijn best zijn coördinerende taak merkwaardig en verwijtbaar slordig opgevat. Hij heeft een ambtelijke afspraak gemaakt over het hanteren van een goedkoper tarief terwijl bekend mag worden verondersteld dat dát om verschillende redenen niet aan de regels voldeed. Het klopt natuurlijk dat hij zich niet schuldig heeft gemaakt aan het letterlijk opstellen van een valse aanvraag, maar die heeft hij in ieder geval wel uitgelokt. Het afschuiven op de verantwoordelijkheden van anderen, dan geef je betrokken meedenkend ambtenaar de schuld, maar ook die wordt vrijgepleit in het gemeente onderzoek. Incompetentie?Dat past echter totaal niet bij het profiel van betreffende medewerker die 23 jaar in dienst was bij gemeente Haarlem (en er aanwijzingen zijn dat hij als draaideurambtenaar daarna ook nog eens is ingehuurd). Hem als incompetent wegzetten, lijkt een belediging aan de betreffende ambtenaar en zeker ook aan zijn leidinggevenden…
Het enige wat mogelijk als verzachtende omstandigheid kan worden aangevoerd is dat hij zich naadloos voegde in een cultuur waarin het aanrommelen en verlenen van gunsten aan bepaalde bedrijven als normaal wordt beschouwd.Het enige dat hem nog enigszins vrij zou pleiten is als blijkt dat hij in dezen heeft gehandeld op instigatie van een hoger ambtenaar of verantwoordelijk wethouder.
3. Overige afdelingen van de gemeente hebben in deze duidelijk en -in het rapport toegegeven- niet zorgvuldig geacteerd; de aanvraag had kritischer en in samenhang moeten worden beoordeeld. Dat lijkt een understatement. Men is binnen de gemeente op zoek geweest naar mensen die betrokken waren geweest bij (dus toch echt) de afspraak:  “Daarop is de aanvraag na enige omzwervingen terecht gekomen bij de medewerker Vergunningen, omdat die CC was opgenomen in de bijgevoegde e-mail met de afspraak over precario.” Waarbij Dura een wegafsluiting vroeg voor bijna twee jaar aangaf met reden nieuwbouw? En uit het verkeerscirculatieplan duidelijk blijkt dat het gaat om een bouwplaats? En dat ze in begeleidend schrijven aangeven daarvoor geen precario zouden hoeven betalen!? Daar kijk je dan niet eens even goed naar? Dan stuur je de bijgevoegde mail niet eens even naar je leidinggevende? Kijkt u zelf maar mee, pagina 8 en 9. Zulke verwijtbare slordigheid kan men gerust als integriteitsschending bestempelen. (Zorgvuldigheid is een kernbegrip in de integriteitsnota van de gemeente Haarlem). 
4. Andere bevindingen aangaande niet kloppende precarioheffingen, duiden op een structureel probleem; de voorwaarden en het al dan niet heffen, wordt ingezet als wisselgeld bij onderhandelingen met ontwikkelaars.
5.Een bijkomend bezwarend verschijnsel dat hier nog genoemd kan worden, is dat er ook niet werd gehandhaafd toen er melding werd gemaakt van de niet-kloppende vergunning. Hiermee heeft het er alle schijn van dat de gemeente de onrechtmatige afspraak met Dura Vermeer bewust wilde eerbiedigen.
6. Het rapport suggereert ook nog eens dat er twee tarieven mogelijk waren en dat per vergissing de betrokken ambtenaren per ongeluk de verkeerde hebben gekozen. “De precarioverordening schrijft voor dat indien twee tarieven mogelijk zijn, het hoogste tarief moet worden toegepast (precarioverordening artikel 6 lid 8).” En dan wordt ook nog gesuggereerd dat een wegafzetting van twee jaar een legale optie was (indien het niet voor een bouwplaats zou worden gebruikt): “46. i) Het hoge tarief had moeten worden toegepast of Dura Vermeer had het terrein anders moeten inrichten en aanvullende aanvragen moeten indienen voor hijswerkzaamheden, opslag bouwmaterialen, vrachtwagens, bouwketen, containers en steigers gedurende de bouwperiode.”
Dit is en blijft laf gesmoes achteraf; het ging om een bouwplaats, en daar gelden de regels voor bouwplaatsen voor. Dat dit een duurder tarief was en daarom gekozen zou moeten worden is onzin; er moest voor gekozen worden vanwege de bij de gemeente bekende plannen met de straten van Dura Vermeer.

Het advies aan de gemeente Haarlem is om dit soort onderzoeken niet meer op deze wijze te doen. Het is goed dat er eindelijk wat beweging zichtbaar is op het gebied van integriteit en lerend vermogen. Maar op deze manier is het zonde van het geld. Voor het publieke belang is het beter en voor de gemeente is het goedkoper om dit objectief te laten onderzoeken, bijvoorbeeld door een gespecialiseerd bureau of door de zaak aan te melden bij de daarvoor in het leven geroepen instanties. En misschien nog beter dan het evident gebeurde te laten onderzoeken, is om de misstanden simpelweg toe te geven en vervolgens passende maatregelen te nemen.